Warszawa/Berlin, 18 grudnia 2017 r.
29 października 2017 r. w kościele ewangelicko-augsburskim Świętej Trójcy w Warszawie odbyło się centralne nabożeństwo z okazji radosnego jubileuszu 500 lat Reformacji. Ewangelicy różnych wyznań i narodowości wspólnie dziękowali za trwające dziedzictwo reformacyjne. Po raz pierwszy obchody te miały charakter ekumeniczny i cieszyliśmy się z obecności prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka, przedstawicieli Kościołów Polskiej Rady Ekumenicznej i innych chrześcijan.
Już na początku tego historycznego nabożeństwa byliśmy świadkami poruszającego wydarzenia – bp Markus Dröge, zwierzchnik Ewangelickiego Kościoła Krajowego Berlina-Brandenburgii i Śląskich Górnych Łużyc, przekazał rodzinie bp. Juliusza Burschego odnalezione przez dwóch badaczy – Klausa Leutnera i Pawła Woźniaka - dokumenty wskazujące na miejsce pochówku Biskupa oraz datę i okoliczności jego męczeńskiej śmierci. Jesteśmy wzruszeni, że w kościele, w którym bp Juliusz Bursche był diakonem, proboszczem i w którym wypełniał powołanie Biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w II RP, głosił Słowo Boże i udzielał Sakramentów, doszło do przekazania tak istotnej dokumentacji. Jednocześnie pragniemy podziękować panom Leutnerowi oraz Woźniakowi za determinację w poszukiwaniach i pracę, jaką włożyli w odnalezienie tych bardzo cennych materiałów.
Po nabożeństwie odbyło się w siedzibie Parafii Świętej Trójcy spotkanie bp. Dröge z potomkami bp. Juliusza Burschego w obecności Biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ks. Jerzego Samca oraz proboszcza Parafii Świętej Trójcy w Warszawie ks. Piotra Gasia. Bp Dröge szczegółowo omówił treść przekazanych dokumentów i przedstawił stan rozmów Kościoła Berlina-Brandenburgii i Śląskich Górnych Łużyc z władzami miasta stołecznego Berlina, administracją cmentarza Berlin-Reinickendorf oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych RFN.
Ustalono, że wszystkie czynności dotyczące ekshumacji bp. Juliusza Burschego będą odbywać się wyłącznie w porozumieniu z rodziną bp. Burschego, a rolą obydwu Kościołów ewangelickich będzie duszpasterskie i organizacyjne towarzyszenie i wsparcie przy czynnościach zmierzających do wyjaśnienia wszystkich okoliczności związanych ze śmiercią i pochówkiem bp. Juliusza Burschego. W obecności biskupów obydwu Kościołów rodzina bp. Burschego wyraziła wolę, aby w razie odnalezienia urny z doczesnymi szczątkami Biskupa, urna z prochami została sprowadzona do Ojczyzny i pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim Świętej Trójcy w Warszawie przy ul. Młynarskiej, gdzie znajduje się obecnie symboliczny grób bp. Juliusza Burschego. W sytuacji, gdy urna nie zostanie odnaleziona, do Warszawy zostanie przewieziona ziemia z miejsca pochówku Biskupa Męczennika na berlińskim cmentarzu.
Potomkowie rodziny Bursche wyrazili pragnienie, aby Kościoły – Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce i Ewangelicki Kościół Krajowy Berlina-Brandenburgii i Śląskich Górnych Łużyc – reprezentowały ich głos w kwestiach związanych z pochówkiem Biskupa Burschego oraz służyły pomocą i radą. Bp Dröge zobowiązał się w imieniu swojego Kościoła do udzielenia wszelkiej pomocy prawno-administracyjnej celem sprawnego wyjaśnienia wszystkich kwestii koniecznych do przeprowadzenia prac ekshumacyjnych oraz zabezpieczenia praw rodziny bp. Burschego na wszystkich etapach procedowania w sprawie.
Zgodzono się, że również w miejscu dotychczasowego spoczynku bp. Burschego na berlińskim cmentarzu powstanie miejsce upamiętnienia Biskupa, które połączy we wspólnej pamięci i modlitwie Polaków i Niemców. Wolą Rodziny Bursche wspartą przez zwierzchników obydwu Kościołów oraz Parafię Świętej Trójcy jest doprowadzenie do godnego pochówku bp. Juliusza Burschego, a także upamiętnienie Biskupa w kontekście Jego służby Kościołowi oraz jego wiernym bez względu na przynależność narodową. Życie i działalność bp. Juliusza Burschego są przykładem ewangelickiej odpowiedzialności za Kościół i świat oraz wciąż aktualnym wyzwaniem i wezwaniem do intensywnej pracy na rzecz budowy pojednania polsko-niemieckiego.
Na początku 1933 roku, w dniu ogłoszenia wyniku wyborów w Niemczech, kiedy naziści przejęli nieograniczoną władzę w Niemczech, bp Bursche przebywając w Berlinie był świadkiem nocnej manifestacji nazistów z pochodniami. W jednym z listów do rodziny skomentował to doświadczenie mocnymi słowami sprzeciwu wobec szowinistycznego nacjonalizmu. W przywołanych przez bp. Dröge słowach bp. Juliusza Burschego wybrzmiały dramatyczne słowa Męczennika wyrażające przekonanie o zmarnowanej pracy na rzecz budowania porozumienia między Polakami i Niemcami. W obliczu śmierci i wszechobecnego triumfu zła słowa Biskupa były nie tylko prawdziwe, ale i zrozumiałe. Dziś ponad granicami narodowymi i wyznaniowymi wiemy, że dzięki pomocy Bożej stało się inaczej i z wdzięcznością możemy spoglądać na kapitał dialogu i przebaczenia, który budowano od Wyznania Winy ze Stuttgartu (1945), Wyznania z Darmstadt (1947) poprzez Memorandum Wschodnie Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (1965), List polskich biskupów rzymskokatolickich do niemieckich biskupów (1965), a skończywszy na apelach z ostatnich miesięcy i lat.
Odnalezienie miejsca spoczynku bp. Burschego na nowo przywołuje pamięć o dramacie wojny, niemierzalnych cierpieniach i potędze zła, przed którym jako chrześcijanie często stajemy z przerażeniem, ale przecież nie pozbawieni nadziei. Jesteśmy przekonani, że tak jak kiedyś, tak i dziś postać bp. Juliusza Burschego, jego służba i oddanie są przykładem chrześcijańskiej determinacji w budowaniu pokoju i porozumienia oraz inspiracją do pielęgnowania patriotyzmu pozbawionego nienawiści do innych.
W imieniu rodziny Bursche Anna Łupienko,
prof. Juliusz Gardawski
ks. Jerzy Samiec, Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
ks. Markus Dröge, Biskup Krajowy Ewangelickiego Kościoła Berlina-Brandenburgii i Śląskich Górnych Łużyc
ks. Piotr Gaś, Proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie