23 lutego 1930 roku w „Zwiastunie Ewangelicznym” opublikowane zostało „Orędzie ks. biskupa Juliusza Bursche z okazji obchodu 25-lecia jego arcypasterskiej działalności”, w którym dziękował on za udział w jubileuszu oraz za otrzymane życzenia i błogosławieństwa. Podsumowując dwie zbiórki superintendent poinformował czytelników, iż na stypendium dla studenta teologii przeznacza ze zbiórki konfirmantów 10.000 zł. „Na »Dom wypoczynkowy dla księży pastorów imienia mojego mego« zebrano 60.000 tys zł - suma bardzo poważna, mając na względzie ciężkie warunki ekonomiczne, śród których żyjemy, a zbiórka jeszcze nie ukończona. Myślę, że ta miła sercu mojemu instytucja w krótkim czasie będzie mogła być powołana do życia” - pisał biskup. Nieznana jest ostateczna zgromadzona w ramach zbiórki kwota. Kosz wzniesienia ośrodka wyniósł 150.000 zł.
Biskup Bursche żywo interesował się
postępami w budowie oraz wykończenia „Księżówki”. Tak
opisywał to zainteresowanie jego wnuk, Tadeusz Wegener. „Dziadek
wszystko konsultował i kontrolował. Bardzo interesował się także
rozplanowaniem ogrodu i nasadzeniami. Z przyszłą kierowniczką domu
Józefą Manzową uzgadniał także zakup ruchomości, np. zastawy
stołowej itp. Na samej budowie bywaliśmy wielokrotnie w 1933 roku,
a dziadek bardzo dzielnie maszerował niewygodną drogą. Co prawda z
naszego „Zacisza” nie było to daleko. W trakcie tych bytności
przeprowadzało się wiele uzgodnień nie tylko z budowniczym Józefem
Raszką z Cieszyna, ale także z wykonawcami branżowymi” (Wegener
2003, s. 78).
Oficjalne otwarcie wiślańskiego
ewangelickiego ośrodka wypoczynkowego nastąpiło 15 lipca 1934
roku. W roli głównego pomysłodawcy powstania „Księżówki”
wystąpił bp Juliusz Bursche. To przesądziło o nadaniu ośrodkowi
oficjalnej nazwy „Domu Wypoczynkowego imienia
Ks. Biskupa dr Juliusza Burschego w Wiśle”. W uroczystości
otwarcia wzięło udział 70 osób. I tutaj rola biskupa się nie
zakończyła. Chętnie przychodził do „Księżówki” podczas
swoich pobytów w wiślańskim „Zaciszu”, aby oprowadzać gości
i opowiadać o historii ewangelickiego pensjonatu.
Zbudowana wspólnym
wysiłkiem „Księżówka” już w 1938 roku udostępniona została
Wojewódzkiej Szkole Gospodarczej, w imieniu której czynsz pokrywało
Towarzystwo Szkoły Hotelarskiej. Jak wiele nieruchomości w Wiśle
podczas II wojny światowej obiekt zajęli niemieccy okupanci
(podobnie jak willę „Zacisze”). Przez jakiś czas przebywały tu
dzieci z niemieckich bombardowanych miast. W okresie powojennym
„Księżówka” była przedmiotem sporu pomiędzy SKKEA a
administracją państwową PRL. W 1967 roku budynek przejął Komitet
Wojewódzki PZPR i pensjonat zaczął funkcjonować pod nazwą
„Wiślanka”. Wypoczywał tu m.in. pierwszy sekretarz partii
Edward Gierek. W 1991 Stowarzyszenie Księży i Katechetów Kościoła
Ewangelicko-Augsburskiego w RP, spadkobierca SKKEA, odzyskało
nieruchomość. Od około 10 lat „Księżówka” dzierżawiona
jest podmiotowi prywatnemu.
W opracowaniu „Dzieje
»Księżówka«
ewangelicko-augsburskiej w Wiśle” Stanisław Piekarski podkreśla
ciągłość w funkcjonowaniu pensjonatu, który mimo zawirowań
dziejowych, trwa dalej dzięki pracy i pamięci wspólnoty
ewangelickiej. „»Księżówka«
w Wiśle w okresie międzywojennym była dumą całego środowiska
ewangelicko-augsburskiego w Polsce. Również w okresie powojennym
stanowiła swego rodzaju symbol aktywności kulturowej luteranów.
Środowiskom ewangelików nie zabrakło determinacji w walce o
zachowanie swoich tradycji kulturowych, dzięki czemu w 1991 roku
ośrodek powrócił do prawowitych właścicieli. Nie obrażono się
na nie zawsze przyjazny luteranom bieg historii. Można było
przecież z nazwy ośrodka wykreślić słowo „Wiślanka”,
wprowadzone w czasach zarządzania nim przez PZPR. Tak się jednak
nie stało. Świadczyć to może o poszanowaniu ewangelików tego, co
polskie, bez względu na meandry rodzimej historii.” (Seminare
Poszukiwania Naukowe, kwartalnik, Tom 42 nr 3, s.165).
Faktycznie, w internecie
można się spotkać z nazwą „Księżówka-Wiślanka”. Na próżno
jednak szukać oficjalnej nazwy nadanej w 1934 roku - „Domu
Wypoczynkowego imienia Ks. Biskupa dr Juliusza Burschego w Wiśle”.
Pensjonat nie jest już w powszechnej świadomości kojarzony z
inicjatorem jego powstania, biskupem Bursche, który zebrał dużą
część środków potrzebnych do jego wzniesienia. Co ciekawe nazwę
„Willa Bursche” nosi od niedawna nowy obiekt noclegowy w Wiśle,
który z biskupem nie ma nic wspólnego.
Zdjęcie tytułowe - od lewej inż. Herman Wegener i bp Juliusz Bursche na terenie budowy pensjonatu "Księżówka" w Wiśle.
Otwarcie pensjonatu "Księżówka", siedzą od lewej: ks. sen. Edward Wende, Maria Nikodem, ks. Paweł Nikodem, bp Juliusz Bursche, Amalia Helena Bursche, budowniczy Józef Raszka, ks. Jerzy Mrowiec, ks. Jerzy Tyc, stoi, 5. od lewej, projektant pensjonatu Teodor Bursze (w krawacie), wśród zgromadzonych dzieci, wnuki i zięć biskupa Burschego, Wisła, 15 lipca 1934 r.
